Inhoudsstoffen
We kregen onlangs een paar vragen over specifieke houtsoorten en over het feit dat die problemen gaven bij de behandeling. Daarom in deze blog aandacht voor wat “inhoudsstoffen” zijn, wat die zoal tot gevolg kunnen hebben en een paar voorbeelden van houtsoorten waarbij je daarmee te maken kunt krijgen.
Inhoudsstoffen? Laten we eerst maar eens kijken wat we daar eigenlijk mee bedoelen. Zoals in de blog “Waarom vergrijst hout?” is uitgelegd bestaat hout onder andere uit vezels die tot één geheel worden gebonden door Lignine. Kort door de bocht mag je hout dus voorstellen als een bos met rietjes (de vezels) die met lijm (de Lignine) aan elkaar geplakt zijn. Zo vormen ze een stammetje. De hout-rietjes zijn, net als bij de limonade-rietjes, hol. Vocht en voedingsstoffen gaan zo door het hout van de wortel naar de kruin.
Bot gereedschap door inhoudsstoffen
Als zo’n boom nou eens op een stuk grond groeit dat vol met kalk zit. Dan kan die kalk enigszins worden opgelost en mee de boom in gaan via het water dat de boom opzuigt. Het kan daarbij natuurlijk best gebeuren dat er wat kalkdeeltjes gevangen raken in de wirwar van rietjes. Daardoor zal het hout ineens kalk gaat bevatten. Teakhout is bijvoorbeeld zo een houtsoort die vaak kalk bevat. Je ziet dan als je goed kijkt op allerlei plaatsen witte streepjes of puntjes in het hout zitten. Bij het verwerken van zo’n stuk raakt je gereedschap sneller bot dan bij een stuk dat geen kalk bevat.
Net als dat hout kalk op kan nemen kan het ook allerlei andere materialen opnemen. Denk bijvoorbeeld ook aan kiezel wat knetterhard is en daardoor natuurlijk helemaal vervelend is voor je gereedschap. De uit het water opgenomen kalk en kiezel vormen harde klontjes in het hout. Die zijn vooral vervelend tijdens het bewerken van het hout. Houtsoorten die kalk of kiezel bevatten bewerk je dan ook het liefst met gereedschap dat is voorzien van hardstalen snijkanten. Dat voorkomt dat je gereedschap snel bot wordt. Je hebt dan uiteindelijk minder kosten en werk om dat in orde te houden.
Zwarte verkleuringen door inhoudsstoffen
Kalk en kiezel vormen klontjes die vrijwel niet meer oplossen. Daarnaast kan hout ook stoffen opnemen uit het water of zelf stoffen aanmaken die wél makkelijk op blijven lossen in water. Zo maakt Eiken bijvoorbeeld zelf de stof Looizuur aan wat prima oplost in water. Zodra een stuk Eiken dan ook nat wordt lost het looizuur dat in het hout aanwezig is op en spoelt dan uit waardoor het langs de buitenzijde van het hout loopt. Heel natuurlijk en begrijpelijk maar of we daar wel of niet blij van worden is de vraag en hangt er maar net van af welke bril je op hebt.
Looizuur heeft een bittere smaak en beschermt de boom daardoor tegen aantasting door insecten en bacteriën wat natuurlijk erg prettig is. Minder prettige kant van het looizuur is dat het met van alles en nog wat reageert en dan zwart wordt. Daardoor verkleurd het hout snel tenzij je het volledig afsluit van de buitenlucht. Maar dat afsluiten heeft dan weer als vervelende consequentie dat het hout niet meer kan ademen en veel onderhoud zal vergen om het zo te houden.
Roest en lange droogtijd door inhoudsstoffen
Het looizuur zorgt er niet alleen voor dat het hout zwart wordt maar zorgt er ook voor dat ijzer sneller gaat roesten en doordat Looizuur uitspoelt kunnen ook zwarte verkleuringen op onderliggend metselwerk of tegels ontstaan. De meeste van die verkleuringen kunnen worden verwijderd met behulp van Oxaalzuur.
Looizuur beschermd dus Eiken. Het kleurt als gevolg daarvan zwart maar daar blijft het dan ook wel zo’n beetje bij. Bij andere houtsoorten zijn de gevolgen van die inhoudsstoffen nog groter. Een mooi voorbeeld daarvan is Iroko. Die houtsoort wordt, net als Eiken, zwart als het in contact met ijzer komt maar daarnaast bevat Iroko een stofje dat Chlorophorin heet. Chlorophorin giftig en kan daardoor slijmvliesontstekingen veroorzaken bij wie er mee werkt. Het vertraagd ook in sterke mate de droging van afwerkproducten op olie- en polyesterbasis.
Als je dus Iroko wil voorzien van een oliebehandeling dan dien je met een aanmerkelijk langere droogtijd rekening te houden of moet je noodgedwongen kiezen voor een afwerking op basis van kunsthars. Afwerksystemen die watergedragen zijn kunnen er bij Iroko voor zorgen dat het oppervlak wit uitslaat. De inhoudsstoffen van Iroko hebben niet alleen gevolgen voor het hout zelf maar ook voor andere producten. Bij een betonbekisting van Iroko zal zelfs het beton door de inhoudsstoffen veel langzamer drogen.
Bescherming tegen roest
Looizuur in eiken zorgt ervoor dat ijzer sneller gaat roesten. Merbau bevat juist inhoudsstoffen die ervoor zorgen dat ijzer wordt beschermd. Aluminium daarentegen wordt juist weer extra snel aangetast door nat Merbau. Als je Merbau van dichtbij bekijkt zie je, naast de vaak aanwezige kalkinsluitingen, ook donkerbruine stipjes of streepjes. Dat is een gomachtige stof die ook wateroplosbaar is en dan ook snel uitspoelt als het hout niet heel grondig wordt behandeld. Gevolg van dat uitspoelen is dat er een bloedrode vloeistof langs het hout zal lopen en dat effect wordt dan ook “bloeden” genoemd.
Conclusie
En zo zijn er dus veel houtsoorten waarvan de inhoudsstoffen die houtsoort juist wel of juist niet geschikt maken voor een bepaalde toepassing of waarbij het afwerken daarvan extra aandacht vergt.
