Het weer in hout oftewel: zwarte verkleuringen

Het weer in hout is lelijk en kan ook schadelijk zijn. Soms horen we dat hout zelfs nadat het behandeld is toch zwart aan het worden is. Op deze pagina daarom wat uitleg over het weer in hout en andere redenen voor het zwart worden van hout.

Als hout zwart is geworden zit niet altijd het weer in hout. Dat zwart worden kan verschillende oorzaken hebben. Hieronder treft u de meest voorkomende aan.

1. Het weer in hout óf gewoon vuil uit de lucht?

Op deze pagina kijken we wat dat kan zijn en wat je er aan kunt doen. Steeds vaker wordt hout gewoon zwart door vuil uit de lucht. Met name de horizontale vlakken (bovenzijde tafel bijvoorbeeld) worden dan het eerst vies. Geoliede houten voorwerpen zijn over het algemeen wat ruwer dan oppervlakken die voorzien zijn van een vernislaag. Daardoor blijft vuil op geoliede oppervlakken vaak iets sneller achter en wordt het dus sneller vies. Grovere houtsoorten zoals bijvoorbeeld Eiken hebben hier uiteraard ook sneller last van dan hele dichte houtsoorten.

1. Oplossing

De oplossing voor dit probleem zal duidelijk zijn: gewoon schoonmaken. Dat gaat het beste met Lijnoliezeep. Lijnoliezeep is namelijk een zeer goede reiniger. Lijnoliezeep tast de bestaande oliefilm niet aan maar vult die juist aan. Daardoor blijft de oliefilm langer in tact. U heeft dan minder onderhoud dan wanneer u moderne schoonmaakmiddelen gebruikt.

2. Langdurige water-belasting

Een vernislaag is waterdicht. Veel mensen denken dat ook een oliefilm waterdicht is. Dat is echter niet zo. Een vernislaag is een soort afsluitende plastic zak terwijl u een oliefilm mag vergelijken met een moderne regenjas. Als het regent blijft het water buiten maar er kan wel vocht-transport door de laag heen plaatsvinden. Dat gaat prima als u de regenjas aan heeft. Hij hangt dan verticaal waardoor het water er snel vanaf kan lopen.

Als u van hetzelfde materiaal echter een vijver maakt en die vol water zet zult u zien dat er op den duur toch water door de regenjas heen sijpelt. En zo werkt het ook met een olie-afwerking. Als er maar lang genoeg water op blijft staan kan het voor komen dat er toch water in het oppervlak terecht komt. Over het algemeen geen probleem. Zodra de zon weer schijnt verdampt het ingedrongen water namelijk vanzelf. Daarmee lost ook het probleem zich vanzelf op.

Als er echter te lang water onder de oliefilm blijft zitten, bijvoorbeeld omdat het erg regenachtig is of omdat de tuinstoel op een vochtige plaats onder een boom staat of iets dergelijks dan kan het zijn dat ondanks een goede behandeling toch het probleem optreed. Het hout blijft op die plaats dan te lang nat en begint te rotten. Ook hier geldt dat grove houtsoorten sneller last hebben van dit euvel omdat daar eenvoudigweg langer water in de poriën blijft staan dan bij compacte houtsoorten. Spinthout neemt veel makkelijker water op dan kernhout zodat spint ook gevoeliger is voor aantasting. Bovendien is dat vaak ook sneller zichtbaar omdat spint bij de meeste houtsoorten lichter van kleur is waardoor donkere vlekken extra snel opvallen.

Buitentafels die keurig waterpas staan en waarbij het water dus lang op het oppervlak blijft staan hebben hier extra last van. Het water dat op het oppervlak blijft staan werkt bovendien als een soort vergrootglas voor de zon. Daardoor breekt de oliefilm extra snel af.

2. Oplossing

Er zijn voor dit euvel verschillende oplossingen:

• Door het oppervlak regelmatig te voorzien van een nieuw laagje olie houdt u de bescherming zo goed mogelijk in tact.
• Door er voor te zorgen dat het oppervlak minder lang nat blijft krijgt het water minder tijd om in te dringen. Zet de stoel dus bijvoorbeeld schuin als u hem niet gebruikt of laat hem niet onder de natte, donkere boom staan.
• U kunt er ook voor zorgen dat u een dikkere oliefilm op het oppervlak aanbrengt. Verbeterde Danish oil geeft een ietsjes dikkere toplaag waardoor dit probleem wordt vertraagd. Met Vernisolie kunt u een volledige bescherming aanbrengen. Die oliesoort wordt ook toegepast op houten schepen en geeft dus een prima bescherming tegen vocht.

Reeds zwart geworden houten oppervlakken kun je vaak herstellen door:

1. Het oppervlak kaal te maken.
2. De kleur te herstellen met Oxaalzuur.
3. Het oppervlak te behandelen met een anti-schimmelproduct om de kans op herhaling te verkleinen.
4. Afwerken met een weerbestendigere olie.

 3. Het weer in hout: te vroeg afgewerkt

Hout dat niet kunstmatig gedroogd is kan relatief veel water bevatten. Als we dergelijk, te nat, hout afwerken sluiten we het water in het hout op. Het hierboven genoemde regenjas-effect zorgt ervoor dat het vocht op den duur toch kan verdampen maar als de hoeveelheid vocht te groot is dan duurt het verdampen ook lang en kan er aantasting ontstaan. Als vervolgens op zo’n vochtig afgewerkt oppervlak ook de zon nog eens lekker kan schijnen ontstaan onder de oliefilm een soort mini-broeikasjes. Daarin is het vochtig én warm. Dat is dus voor schimmels goed toeven zodat die spontaan kunnen gaan groeien met zwarte verkleuring in hout tot gevolg. Zie ook punt 4.

3. Oplossing

Zorg dat uw werkstuk altijd voldoende droog is alvorens het af te werken en meet bij voorkeur het vochtigheidspercentage. Er zijn al eenvoudige vochtmeters te koop voor slechts een paar tientjes.

4. Het weer in hout: schimmel-sporen

Hoewel de andere opties er op kunnen lijken is dit in veel gevallen de échte reden waarom het probleem ontstaat. Bomen groeien in het bos en veel houtsoorten bevatten dan ook van nature schimmelsporen. Die schimmelsporen komen vrij als een boom gezaagd wordt en dwarrelen dus ook vrij in de lucht en kunnen dus ook gewoon letterlijk aan komen waaien. Als planken kunstmatig worden gedroogd en in een droge omgeving komen te wonen wordt er geen aantrekkelijk klimaat geschapen voor die sporen en blijven die gewoon slapen tot het moment dat de omstandigheden veranderen.

Hoewel ze er dus wel zitten ziet of merkt u daar verder niets van. Als het materiaal vochtig wordt ontstaat een gunstig klimaat voor de sporen en beginnen deze te groeien als schimmel. Het effect van de schimmels is dat er makkelijker water vast wordt gehouden waardoor het proces in gang gehouden wordt. Sommige schimmels hebben tot gevolg dat er op den duur rot op zal treden. Andere schimmels zorgen er juist voor dat het hout beschermd wordt tegen rot. Een mooi voorbeeld daarvan is het product Fungi Force. Dat product zorgt ervoor dat schimmels het hout juist beschermen. Zolang het materiaal keurig droog is zijn de sporen niet te zien en is dus ook niet te voorspellen of ze wel of niet aanwezig zijn. Naast water blijkt in uitzonderlijke gevallen ook vochtige olie en zelfs vernis een aanvaardbare voedingsbodem voor sporen te zijn waardoor deze juist na het behandelen tot groei komen. De oorzaak ligt in dit geval dus gewoon in het materiaal van het werkstuk.

Door de klimaatverandering wordt het ook bij ons gemiddeld warmer waardoor dit probleem helaas inmiddels steeds vaker begint op te treden dan een aantal jaar geleden het geval was.

4. Oplossing

Dit probleem is helaas niet altijd op te lossen omdat het probleem in het materiaal zelf zit. In een deel van de gevallen helpt het om het oppervlak voordat het voorzien wordt van een olie-afwerking eerst met een schimmeldodend middel te behandelen of om de olie te voorzien van een schimmeldodend middel. Wij kiezen er voor om dergelijke middelen niet in onze oliën op te nemen om deze zo natuurvriendelijk en veilig mogelijk in gebruik te houden. Als schimmels in de olielaag optreden kunnen deze in veel gevallen worden gedood met het product Schimmelvrij. Of ze vervolgens weer aan komen waaien of niet is helaas niet te voorspellen.

5. Looizuur

Verschillende houtsoorten, waarvan Eiken wel de meest bekende is, bevatten Looizuur. Een chemische stof die met van alles en nog wat reageert. Daardoor verkleuren deze houtsoorten zodra ze in contact komen met water, ijzer en nog veel meer stoffen. Eiken is dus één van de houtsoorten die zeer gevoelig is voor verkleuring en doordat het ook nog eens relatief grof van structuur is is het ook nog eens extra gevoelig voor de hierboven genoemde andere redenen van verkleuring.

5. Oplossing

Ook hier geldt dat het probleem helaas niet altijd is op te lossen omdat de oorzaak in het materiaal zelf gelegen is. In een deel van de gevallen helpt het om het oppervlak een aantal keren goed uit te wassen om zoveel mogelijk looizuur uit te spoelen alvorens het afgewerkt wordt. Voorwerpen die als gevolg van looizuur verkleurd zijn kunnen in veel gevallen hun oorspronkelijke kleur terug gegeven worden door ze te behandelen met Oxaalzuur.

6. Het weer in hout: Lijnolie

Lijnolie is een van de meest bekende oliesoorten en wordt dan ook te pas en te onpas gebruikt. Hoewel Lijnolie prima impregnerende eigenschappen heeft kent het ook een aantal nadelen. Zo vergeeld het op redelijk korte termijn en wordt het bij gebruik buiten op termijn zwart. Dat laatste wordt zichtbaar als zwarte plekjes in het hout die steeds groter en meer worden tot het oppervlak volledig zwart is. Zeker in het beginnende stadium lijkt dit erg veel op het hierboven beschreven probleem maar dat is het dus niet.

6. Oplossing

Helaas is het zwart worden een eigenschap van Lijnolie. De enige oplossing voor dit probleem is dan ook de lijnolie volledig verwijderen en overstappen op een ander product zoals Verbeterde houtolie